Lech Bądkowski (1920-1984)

Kategoria: 2020
Utworzono: 24-01-2020
Liczba odwiedzin: 2452

Wystawa pt. „Działalność literacka i społeczna Lecha Bądkowskiego (1920-1984)”.

 

Lech Bundkowski urodził się 24.01.1920 r. w Toruniu, w rodzinie urzędnika miejskiego Kazimierza Buntkowskiego i Zofii z Faustmanów. Miał starsze rodzeństwo siostrę Aleksandrę (zm.1953) i brata Tadeusza, prawnika i społecznika, zamieszkałego w Słupsku. W 1938 r. Lech - wówczas jeszcze Buntkowski (swoje nazwisko pisarz, w 1947 roku, zmieni wspólnie z bratem na Bądkowski) ukończył gimnazjum klasyczne im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Był absolwentem szkoły podchorążych w Brodnicy, którą ukończył z wybuchem II wojny światowej. W czasie Kampanii Wrześniowej uczestniczył m in. w bitwie nad Bzurą. Swoje dramatyczne przeżycia z tych wydarzeń, opisze później w opowiadaniach: „Żołnierze znad Bzury” i „Bitwa trwa”. Na początku 1940 r. udało mu się dotrzeć przez Ukrainę i Węgry do Francji, gdzie został wcielony do Brygady Strzelców Podhalańskich. Podczas bitwy o Narwik wsławił się męstwem i odwagą za co został odznaczony przez gen. Władysława Sikorskiego, srebrnym krzyżem Vituti Militari. Po kapitulacji Francji został ewakuowany do Anglii, gdzie walczył w formacji Polskiej Marynarki Wojennej. W Szkocji przeszedł szkolenie dywersyjno – wywiadowcze (był zaprzysiężonym „cichociemnym”) jednak mimo prób, nie zdążono go przerzucić na terytorium okupowanej Polski. Na przełomie 1945 i 1946 ukończył na uniwersytecie Cambridge studium języka i kultury angielskiej. Bądkowski był inicjatorem powołania Związku Pomorskiego w Londynie. W latach 1945-1946 był wiceprezesem tej organizacji, formułował podwaliny teoretyczne dla przyłączenia „Wielkiego Pomorza” i roli regionu w powojennej Polsce. Swoje poglądy i refleksje na temat regionalizmu zawarł w broszurze „Pomorska myśl polityczna” wydanej w Anglii w 1945 r.

Bądkowski powrócił do kraju w czerwcu 1946 r., jednym z pierwszych transportów. Początkowo zamieszkał w Gdyni, a od 1951 r. na stałe osiadł w Gdańsku.  Tuż po wojnie koncentrował się na edukacji (ukończył 2 kierunki studiów: Wyższą Szkołę Handlu Morskiego w Sopocie i nauki polityczne na Wydziale Prawa Uniwersytetu Łódzkiego) oraz pracy dziennikarskiej i literackiej. Lech Bądkowski związany był z redakcją „Dziennika Bałtyckiego”, publikował także w „Rybaku Morskim” oraz tygodniku „Ziemia i Morze”. W 1947 r. ożenił się z Zofią Janiszewską, uczestniczką powstania warszawskiego,  pracownika naukowego Politechniki Gdańskiej,  doktora  nauk chemicznych, z tego związku urodziła się córka Sławina.

W latach 1954 – 1956 publicysta obejmuje kierownictwo literackie w teatrze „Miniatura” w Gdańsku. Jego debiutem literackim była powieść napisana w nurcie socrealistycznym „Kuter na strądzie”. W 1959 r, za książkę „Połów nadziei” pisarz otrzymał nagrodę literacką im. Mariusza Zaruskiego Klubu Marynistów. Lech Bądkowski w swoim dorobku miał ponad 30 książek i broszur. Do najwybitniejszych jego dzieł należy powieść „Huśtawka” napisana w latach 1956-1958, będąca rozrachunkiem z okresem stalinowskim, publikacja została wydana dopiero w 1984 r. ze względu na cenzurę.

Bądkowski miał możliwość jako pisarz i dziennikarz brać udział w rejsach dalekomorskich polskiej floty handlowej, odbył wiele podróży m in. do Afryki Północnej i Środkowej, Ameryki Południowej oraz na Daleki Wschód. Z tych wypraw powstawały artykuły i opowiadania, m in. szeroko komentowany utwór „Wesoło w tropikach”  Pisarz władał biegle językiem angielskim i francuskim. W bibliotece gdańskiej PAN zachowało się szereg materiałów z odbytych wypraw w formie dzienników i pamiętników z podróży, telegramów do bliskich oraz fotografii.

W 1956 r. pisarz był jednym z inicjatorów powołania Zrzeszenia Kaszubskiego (od 1964 Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie).  Bądkowski był rzecznikiem regionalizmu, tworzył podwaliny teoretyczne dla nowo powstałego ruchu kaszubskiego, co w scentralizowanym, komunistycznym systemie władzy było nierzadko odbierane było jako przejaw separatyzmu. Swoim postrzeganiem regionalizmu – jako zjawiska wielopłaszczyznowego obejmującego zarówno kulturę jak i przestrzeń społeczno – ekonomiczną, Bądkowski wyprzedzał swoją epokę. Swojej fascynacji kulturą  kaszubską dał wyraz tłumacząc na język polski arcydzieło literatury kaszubskiej „Żëcé i przigodë Remusa” Aleksandra Majkowskiego. Przekład do dzisiaj stanowi bazę literacką dla adaptacji teatralnych utworu. Pisarz był wieloletnim członkiem rady naukowej wejherowskiego Muzeum, przekazywał w darze do zbiorów muzealnych książki oraz prasę.

Jako dziennikarz Bądkowski oprócz wspomnianego już „Dziennika Bałtyckiego” pisał także do „Głosu Wybrzeża”, „Pomeranii”, współtworzył „Biuletyn Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Mało kto wie, że Bądkowski był autorem kilku słuchowisk radiowych, które były emitowane na antenie Polskiego Radia. Aktem odwagi był jego oficjalny sprzeciw wobec „Wydarzeń marcowych”, gdzie wspólnie z czołowymi pisarzami Wybrzeża: Różą Ostrowską i Franciszkiem Fenikowskim wystosowali oficjalny protest przeciwko tłumionym demonstracjom studenckich w 1968 r.

Działał na rzecz przemian społeczno-politycznych w Polsce, jako jeden z pierwszych poparł oficjalnie strajk w Stoczni Gdańskiej, został jego rzecznikiem prasowym, należał do grona negocjatorów oraz sygnatariuszy Porozumień Sierpniowych 31.08.1980 r. Lech Bądkowski był założycielem i redaktorem pisma „Samorządność”, które zostało formalnie  zawieszone po 13 grudnia 1981 r.

Lech Bądkowski zmarł 24 lutego 1984 r., jego pogrzeb, na który przybyły tłumy w tym Lech Wałęsa, prof. Bronisław Geremek, Zbigniew Herbert stał się manifestacją polityczną przeciwko komunistycznemu aparatowi władzy. Pisarz został pochowany na cmentarzu w Gdańsku – Srebrzysku.   

 

Wystawa czynna od 24.01.2020r. do 31.12.2020r.

Autor -
Kurator Benita Grzenkowicz-Ropela, Maciej Kurpiewski, Zuzanna Szwedek-Kwiecińska